بررسی نقش هویت مذهبی و فعالیت های مذهبی بربهزیستی روان شناختی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه تبریز

هدف کلی: تعیین نقش هویت مذهبی و فعالیت های مذهبی بر بهزیستی روان شناختی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه تبریز. 1-5-فرضیه هاو سئوالات تحقیق 1)بین دانشجویان گروه های مختلف تحصیلی ،از نظر بهزیستی ،فعالیتهای مذهبی، هویت مذهبی و پیشرفت تحصیلی تفاوت وجود دارد. 2)بین دانشجویان دختر و پسر ،از نظر بهزیستی ،فعالیت های مذهبی، هویت مذهبی و پیشرفت تحصیلی تفاوت وجود دارد. 3)بین دانشجویان با وضعیت اقتصادی مختلف ،از نظر بهزیستی ،فعالیت های مذهبی، هویت مذهبی و پیشرفت تحصیلی تفاوت وجود دارد. 4)دانشجویانی که فعالیت مذهبی بیشتری دارند، سطوح بالاتری از هویت مذهبی موفق را گزارش خواهند کرد. 5)بین هویت مذهبی با بهزیستی روان شناختی دانشجویان رابطه مثبت وجود دارد. 6)بین پیشرفت تحصیلی دانشجویان و سطوح مختلف هویت مذهبی آنان رابطه وجود دارد. 7)افرادی که فعالیت های مذهبی بیشتری را گزارش می کنند، سطوح بالاتری از بهزیستی روان شناختی را گزارش خواهند کرد. 8)افرادی که فعالیت های مذهبی بیشتری را گزارش می کنند، سطوح بالاتری از پیشرفت تحصیلی را گزارش خواهند کرد. 9) هویت مذهبی و فعالیت مذهبی نقش پیش بینی کننده به بهزیستی روان شناختی دارند. 10)هویت مذهبی، فعالیت مذهبی و بهزیستی روان شناختی نقش پیش بینی کننده به پیشرفت تحصیلی دارند. 1-6-تعریف متغیر ها تعریف مفهومی هویت مذهبی:هویت مذهبی، کنش کنشگران اجتماعی در مواجهه با دین است و آنچه از رابطه خود با دین در ذهن دارند. هویت مذهبی را می توان در دو سطح مشاهده کرد: اول سطح فردی و شخصی که تقریبا مترادف با دینداری فردی است . اما در سطح دیگر هویت مذهبی به عنوان جمعی نیز مطرح است و متضمن آن سطح از دینداری است که با ما ی جمعی یا همان اجتماع دینی یا امت مقارنه دارد. در این معنی هویت مذهبی به معنای تعلق و تعهد به جامعه دینی است .رابطه آدمی و دین و نسبتی که با آن پیدا می کند، در مقوله هویت دینی، قابل تبیین و توضیح است. در واقع، هویت دینی نشان دهنده احساس تعلق به دین، جامعه دینی و تعهد به دین و جامعه دینی است. (احدی ، کجباف و هاتف نیا، 1387). تعریف عملیاتی:در این پژوهش، برای اندازه گیری هویت مذهبی از مقیاس هویت مذهبی بل (2009) استفاده خواهد شد. تعریف مفهومی فعالیت های مذهبی: منظور از فعالیت مذهبی ، التزام عملی داشتن به اعتقادات مذهبی است. یعنی اعتقاد داشتن به برنامه دین خاص و رفتار کردن در چار چوب این بر نامه است .در مذهب اثنی عشری ، عمل کردن به مفاد رساله های عملی مراجع تقلید، شاخص التزام عملی به اعتقادات مذهبی می باشد .این موارد شامل احکام و فروع این دین نیز می شود(عابدی،1388 ). تعریف عملیاتی: در این پژوهش، برای اندازه گیری فعالیت های مذهبی، از پرسشنامه فعالیت های مذهبی مدل گلاک و استارک که با اسلام و بویژه اسلام شیعی تطبیق داده و متناسب شده، استفاده خواهد شد. تعریف مفهومی بهزیستی روان شناختی : بهزیستی روانشناختی به معنای قابلیت یافتن تمام استعدادهای فرد است و 6 مولفه را در بر می گیرد: خودمختاری (احساس شایستگی و توانایی در مدیریت محیط پیرامون فرد؛ انتخاب یا ایجاد روابط شخصی مناسب)، رشد شخصی (داشتن احساس رشد مداوم؛ پذیرا بودن نسبت به تجارب جدید؛ احساس کارآمدی)، روابط مثبت با دیگران (داشتن روابط گرم، رضایت بخش و توام با اطمینان؛ توانایی همدلی، صمیمیت و مهربانی)، هدفمندی در زندگی (داشتن هدف در زندگی؛ فرد احساس کند زندگی گذشته اش معنایی دارد) و پذیرش خود (داشتن نگرش مثبت نسبت به خود؛ پذیرفتن جنبه های مختلف خود؛ داشتن احساس مثبت نسبت به زندگی گذشته خود)می باشد(رهبری ، 1387). تعریف عملیاتی: برای این منظور از پرسشنامه بهزیستی روان شناختی ریف استفاده خواهد شد. ابعاد این پرسشنامه در بر گیرنده مقیاسهای استقلال ، تسلط محیطی، رشد فردی، روابط مثبت، هدف در زندگی و پذیرش خود می باشد(ریف، 1989). تعریف مفهومی پیشرفت تحصیلی: عبارت است از میزان دستیابی دانش آموزان به اهداف آموزشی از پیش تعیین شده ، که از آنان انتظار داریم در کوششهای یادگیری خود به آن برسند(سیف،1380). تعریف عملیاتی:معدل ترم گذشته دانشجویان، به عنوان شاخص پیشرفت تحصیلی مد نظر قرار می گیرد. پژوهش حاضر، با توجه به ماهیت موضوع و اهداف مورد نظر از نوع تحقیقات توصیفی –همبستگی است.در مطالعات همبستگی ،علاوه بر تجزیه و تحلیل توصیفی،رابطه بین متغیر ها،کشف و تبیین می شود.در این پژوهش پیشرفت تحصیلی ، متغیر وابسته درون زاد ، بهزیستی روان شناختی،متغیر مستقل درون زاد و هویت مذهبی و فعالیت مذهبی به عنوان متغیر پیش بین در نظر گرفته شده است جامعه آماری پژوهش حاضر، از کلیه دانشجویان کار شناسی و کار شناسی ارشد دانشگاه تبریز تشکیل شد که در سال تحصیلی 90 - 91 مشغول به تحصیل هستند . براساس آمارهای موجود تعداد آنها 15000 نفر می باشد. در این پژوهش برای تعیین حجم نمونه با توجه به حجم جامعه که کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز می باشد،تعداد 667نفر از دانشجویان با استفاده از فرمول کوکران که در زیر آمده، مشخص و با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای به تصادف انتخاب شده اند. در تجزیه و تحلیل داده های پژوهشی حاضر،علاوه برارائه شاخص های توصیفی برای هر یک از متغیر ها،روشهای آمار استنباطی نیز بکار برده شد.مقیاس هویت مذهبی برای این منظور از مقیاس هویت مذهبی بل (2009)استفاده شد.این مقیاس دارای 28 سئوال می باشد. سوالات نگرشی بوده و در طول یک طیف 6 قسمتی از نوع لیکرت ارزش گذاری شده اند: (1) کاملاً مخالف (2) مخالف (3) متوسط به پایین (4) متوسط به بالا(5) موافق(6)کاملاً موافق. مقیاس فعالیتهای مذهبی این پرسش نامه براساس مدل گلاک و استارک تهیه و با اسلام و بویژه اسلام شیعی تطبیق داده و متناسب شده است. این پرسش نامه شامل 28 سوال است و 5 بعد دینداری را می سنجد که به ترتیب عبارتند از: 1) بعد اعتقادی یا باورهای دینی، 2) بعد عواطف دینی، 3)بعد پیامدی یا آثار دینی، 4)بعد مناسکی یا اعمال دینی.5)بعد شناختی. مقیاس بهزیستی روان شناختی این مقیاس توسط ریف(1989) طراحی شده است که نسخه اصلی آن شامل 6بعد و هر یک از ابعاد ان دارای 20 گویه می باشد. ابعاد بهزیستی روان شناختی ریف در بر دارنده مقیاسهای استقلال، تسلط محیطی،رشد فردی، روابط مثبت ،هدف در زندگی و پذیرش خود می باشد. پاسخ به هر پرسش با 6 گزینه از کاملاًمخالف تا کاملاًموافق مشخص می شود. برای آزمون فرضیه شماره 3،2،1از manova، فرضیه های 8،7،6،5،4، از همبستگی پیرسون، و برای آزمودن فرضیه شماره 9و 10 رگر سیون گام به گام استفاده شد.ضمناًدر تحلیل داده ها از نرم افزار آماری spss استفاده شد.